Γνωρίσματα της εξουσιαστικής γλώσσας


Η εξουσία ασκείται με το λόγο περισσότερο απ’ ό,τι με τη φυσική επιβολή και την τεχνική υπεροχή. Η εξουσία ασκείται σε μεγάλο βαθμό με τις ιδέες, άρα με τη γλώσσα, με τις λέξεις. Αν όμως μπορεί η εξουσία να ασκείται με τις λέξεις, τότε οι λέξεις έχουν δική τους δύναμη. Υπάρχουν λέξεις με αυτόνομη δύναμη. Λέξεις που αρκεί να προφερθούν και αποχτάει όνομα το αβάφτιστο βρέφος, γίνονται σύζυγοι ο Γιάννης και η Μαρία, οδηγείται στη φυλακή ο κατηγορούμενος.
            Ωστόσο δεν είναι μόνο το ρήμα «σας ευλογώ» που αρκεί να προφέρει ο Πάπας και η θεία χάρη κατεβαίνει στις κατάμεστες πλατείες, είναι και λέξεις όπως «έθνος», «δημοκρατία», «σοσιαλισμός», «παράδοση», «δικαιοσύνη» που περιέχουν και ασκούν εξουσία. Κανένας όμως δεν θα μπορούσε να δώσει ένα όνομα σ’ ένα μωρό βυθίζοντάς το σε μια σκάφη ή έστω στον Ιορδάνη ποταμό και προφέροντας τις κατάλληλες λέξεις. Κανένας δεν μπορεί να «κηρύξει τον πόλεμο», απλώς λέγοντας ότι τον κηρύττει, αν δεν κατέχει κάποιον κοινωνικό τίτλο που αυτόματα κάνει τον λόγο του κήρυξη πολέμου. Για να είναι ο λόγος πράξη πρέπει ο ομιλητής να έχει την αρμοδιότητα να προφέρει την κατάλληλη λέξη. Μ’ άλλα λόγια, ο λόγος αποτελεί πράξη επειδή ο πομπός είναι εκπρόσωπος της κοινωνικής εξουσίας.
            Οι εκπρόσωποι των εξουσιών κάνουν όχι μόνον χρήση αλλά και κατάχρηση της γλωσσικής δύναμης και νομιμότητας που απορρέει από τη θέση τους, μετατρέποντας τη γλώσσα σε όπλο για την άσκηση βίας και εξουσίας. Την κατάχρηση αυτή θα την ονομάσουμε ιδεολογική γλώσσα. Είναι ορισμένη μορφή που πριν απ’ όλα παραβιάζει τη θεμελιακή λειτουργία του λόγου, την επικοινωνία, πετυχαίνοντας την επιβολή της σιωπής στο δέκτη. Δεν είναι τόσο «γλώσσα» όσο χειρισμός της γλώσσας, χειρισμός που επιτρέπει στον πομπό να ασκεί εξουσία και βία με το λόγο. Χειρισμός της γλώσσας που παραβιάζει τη θεμελιώδη λειτουργία της επικοινωνίας, γιατί επιβάλλοντας τη σιωπή στο δέκτη καταστρέφει την πολικότητα του λόγου και παράγει στη θέση του τον εξουσιαστικό μονόλογο.
            Η ιδεολογική γλώσσα έχει ορισμένα χαρακτηριστικά που έχουν έντονη επίδραση στους δέκτες γιατί παράγουν λανθάνοντα νοήματα που κάνουν τα ρητά μηνύματα εκβιαστικά για τους δέκτες, επιβάλλοντας τη σιωπή και προστατεύοντας τον πομπό από το λογικό χειρισμό των νοημάτων, δηλαδή την κριτική. Πρόκειται για χαρακτηριστικά που εμφανίζονται συχνά στο λόγο των εκπροσώπων κάθε μορφής εξουσίας, πολιτικής ή μορφωτικής και προσδίδουν στον πομπό εγκυρότητα και νομιμότητα, χωρίς αυτή να πηγάζει από το περιεχόμενο των λεγομένων του αλλά από τον τρόπο χειρισμού της γλώσσας.
            Ο ιδεολογικός λόγος λοιπόν είναι:


α. Πληθωρικός: Πληθωρική είναι η γλώσσα που χρησιμοποιεί πολλά συνώνυμα, χαρακτηρίζεται από μεγάλη συχνότητα ορισμένων τύπων όπως επιθετικοί προσδιορισμοί, προθέσεις και επιρρήματα, από μακριές περιόδους και συντακτική περιπλοκή, από εξεζητημένη συντακτική δομή, από ρητορικές επαναλήψεις, μεγαληγορία και συνεχείς περιφράσεις. Έτσι δημιουργείται νοηματική ασάφεια και ακυριολεξία. Ο λεκτικός πληθωρισμός στη διαφήμιση είναι εύκολο να εντοπιστεί. Π.χ «υπεραριστούργημα», ένα λεκτικό τέρας που μετατρέπει το συγκεκριμένο επίθετο σε κραυγή, σε θαυμαστικό επιφώνημα.
            Στον πολιτικό λόγο είναι πιο δυσδιάκριτο το φαινόμενο. Εκεί είναι συχνότεροι οι πλεονασμοί, η κατάχρηση συνωνύμων, η βεβαιωτική διατύπωση και η μεγαλοστομία. Ο πληθωρισμός του πολιτικού λόγου παγιδεύει τον δέκτη κυρίως συναισθηματικά και ηθικά με το μέγεθος και το βάρος των αξιών που προβάλλει. Οι λέξεις που χρησιμοποιεί δεν έχουν μόνο ηθικό βάρος, αλλά αποτελούν και αξίες με τεράστιο κοινωνικό κύρος (έθνος, δημοκρατία, λαός, ελεύθερος κόσμος, πατρίδα, επανάσταση).
            Η  επιστημονική γλώσσα καταφεύγει συχνά σε καθαρευουσιάνικη σύνταξη και προστρέχει στην επισημότητα αρχαιοπρεπών στοιχείων. Συστηματικά χρησιμοποιεί λέξεις σπάνιες και αδιαφανείς, λέξεις της αρχαίας ελληνικής, αλλά και νεολογισμούς που θαμπώνουν το δέκτη.

β. Αξιολογικός: Ο ιδεολογικός λόγος δεν είναι πάντοτε πληθωρικός είναι όμως οπωσδήποτε αξιολογικός. Τα μηνύματα έχουν τη μορφή της αλήθειας και όχι της πληροφορίας. Το μήνυμα π.χ διατυπώνεται στην ευκτική ή την προστακτική και εισάγεται με βεβαιωτικές προτάσεις (εισάγεται με το «πρέπει»). Περιέχει διατυπώσεις που αποκλείουν την αμφισβήτηση, υποκαθιστά τα τεκμήρια με ηθικές κατηγορίες (εντιμότητα, απουσία φανατισμού, καλή πρόθεση κ.α) είτε με αρετές (ευφυΐα, γνώσεις, συνείδηση της πραγματικότητας κ.α), στηρίζεται σε λέξεις αξίες και όχι σε επιχειρήματα και αποδείξεις, άρα περιέχει λανθάνουσα την ηθική καταδίκη του δέκτη που ενδέχεται να διαφωνήσει. Χάρη σε λέξεις αξίες, λέξεις ταμπού μπορεί το μήνυμα να περιέχει κραυγαλέα αντίφαση και να γίνεται δεκτό σαν συλλογισμός, μπορεί να περιέχει ταυτολογία, ανακολουθία, ακόμα και παραλογισμό κι αυτό να μη γίνεται αντιληπτό. Η «σωτηρία του έθνους» για παράδειγμα είναι τέτοια παγίδα που απαγορεύει το λογικό και νοηματικό χειρισμό. Δεν μπορεί ο δέκτης να της βάλει ερωτηματικό χωρίς να ταυτιστεί αυτόματα με την ιεροσυλία. Δεν μπορεί να ρωτήσει «γιατί» ή να ζητήσει να αποδειχτεί η αναγκαιότητα της «σωτηρίας», χωρίς να ταυτιστεί με τον Εφιάλτη.

γ. Συμφυρματικός: Κατασκευάζει μίγματα γλωσσικά ή νοήματα αθέμιτα, που εμποδίζουν την κατανόηση και την κριτική αντιμετώπιση του μηνύματος. Συνδέει μεταξύ τους έννοιες που αλληλοαναιρούνται νοηματικά και λογικά, κατασκευάζοντας νοηματικά τέρατα, λέξεις σύνθετες που αποκλείει η μία την άλλη. Από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι ο λόγος των ηγετών του ναζισμού. Η ναζιστική εξουσία ένωσε τα αντίθετα στο λόγο της. Στήριξε την προπαγάνδα της στην καταγγελία του κεφαλαίου και της κεφαλαιοκρατίας, ενώ συνεργάστηκε στενά με το μεγάλο χρηματιστικό κεφάλαιο, αλλά εμπόδισε την κατανόηση της αντίφασης ταυτίζοντας το κεφάλαιο με του λίγους εβραίους τραπεζίτες. Χρησιμοποίησε τη λέξη «επανάσταση», που ανήκε στην ευρωπαϊκή αριστερά, ενώνοντάς την με τον εθνικισμό και τη συντηρητική ιδεολογία της πιο αντιδραστικής γερμανικής δεξιάς. Οικειοποιήθηκε το επίθετο «σοσιαλιστικός», ενώνοντάς το με το ακριβώς αντίθετο την εποχή εκείνη «εθνικός». Έφτιαξε έτσι λεκτικά τέρατα όπως «εθνικοσοσιαλισμός», «συντηρητική επανάσταση» και κατασκεύασε το σύνθημα «Δεν είναι προδοσία να προδίδεις τους προδότες» ή «η εργασία απελευθερώνει». Η  κατάργηση των σημασιών αποδείχτηκε όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία πόσο επικίνδυνη κοινωνικά είναι. Από νοηματικά, από λεκτικά, τα τέρατα έγιναν πολιτικά και η εκτελεστική εξουσία έγινε εκτελεστική στην κυριολεξία.

δ. Ευφημιστικός: Με την ευφημιστική γλώσσα ο ομιλητής προσδίδει στον εαυτό του αναντίρρητο κύρος, κάνει άτρωτα τα μηνύματά του, μεταμφιέζοντάς τα σε αναμφισβήτητα και απαλλάσσεται από την υποχρέωση να τα τεκμηριώσει με αποδείξεις. Όλοι οι δικτάτορες στην ιστορία του κόσμου ονόμασαν τον εαυτό τους «οδηγό», «σωτήρα», «πατέρα»,  οι πιο στυγνοί αυτοπροβλήθηκαν σαν «μετριοπαθείς», «αφανάτιστοι» και «προσωρινοί».

Άννα Φραγκουδάκη, Γλώσσα και Ιδεολογία

ΡΩΜΑΪΚΟ ΚΑΙ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ


            Σύμφωνα με τον Οθωμανικό Ιερό Νόμο, όλη η γη ανήκει στο Θεό και την ελέγχει και τη διαθέτει ο Σουλτάνος, που είναι εκπρόσωπός του στη γη. Αυτός παραχωρεί την εκμετάλλευσή της στους αξιωματούχους του στρατού, σαν βραβείο για την επιτυχία τους να διαδώσουν τη μωαμεθανική θρησκεία. Οι αγρότες ως άμεσοι παραγωγοί-καλλιεργητές δεν είχαν λόγο για τον τρόπο και το είδος της καλλιέργειας. Ήταν υποχρεωμένοι να υπακούν σε επαχθείς συμβάσεις που σύναπταν με τους ιδιοκτήτες της γης οι οποίοι τους εκμίσθωναν  τα χωράφια. Ο ιδιοκτήτης τους έδινε το σπόρο και αυτοί τον καλλιεργούσαν, με την υποχρέωση να του αποδώσουν μέρος της παραγωγής. Έτσι η πλήρης νομική αλλά και οικονομική κυριότητα των γαιών ανήκε στους νόμιμους ιδιοκτήτες χωρίς τον κίνδυνο να τη χάσουν επειδή κάποιος άλλος καλλιεργεί τα χωράφια τους. Οι παραπάνω αγρότες δεν είναι άλλοι από τους γνωστούς μας κολίγους.
            Σύμφωνα, όμως, με το Ρωμαϊκό δίκαιο που υιοθέτησε το ελληνικό κράτος, ίσχυε ο νόμος της χρησικτησίας. Ο θεσμός αυτός προβλέπει ότι ο αγρότης που εκμεταλλεύεται μια γη που νομικά δεν του ανήκει αλλά ταυτόχρονα δεν πληρώνει αντίτιμο ενοικίασης, μετά από είκοσι χρόνια η γη αυτή μπορεί να περάσει στην κυριότητά του. Την εποχή των πρώτων χρόνων του ελληνικού κράτους οι εκμισθωτές των εθνικών εδαφών μπορεί να μην είχαν τη νομική κυριότητα των εδαφών αυτών αλλά είχαν την πλήρη οικονομική κυριότητα. Δηλαδή εκείνοι αποφάσιζαν για τον τύπο και τους τρόπους καλλιέργειας και αναλάμβαναν κάθε ζημιά. Επειδή, συγχρόνως, δεν απέδιδαν στο νόμιμο ιδιοκτήτη, δηλαδή στο Κράτος, την οφειλόμενη μίσθωση, μετά από ένα χρονικό διάστημα σφετερίζονταν την αγροτική γη.


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
α. Κ. Τσουκαλάς, Εξάρτηση και αναπαραγωγή, σελ. 76
β. Β. Κρεμμυδάς, Νεότερη Ιστορία ελληνική και ευρωπαϊκή, σελ. 141-142
γ. Ι.Ε.Ε., τόμος ΙΑ, σελ. 108, 159

ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ - ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑ

ΕΤΟΣ

ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΟΣ
ΑΡΧΟΝΤΑΣ

ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ

1832
Όθωνας (Βασιλιάς)
Απόλυτη Μοναρχία
1844
Σύνταγμα
Όθωνας (Βασιλιάς)
Συνταγματική
Μοναρχία
1864
Νέο Σύνταγμα
Γεώργιος Α' (Βασιλιάς)
Βασιλευόμενη Δημοκρατία
1911
Αναθεώρηση
Συντάγματος του 1864

Γεώργιος Α'
(Βασιλιάς)

Βασιλευόμενη Δημοκρατία
1924
Π. Κουντουριώτης
(Πρόεδρος)
Αβασίλευτη Δημοκρατία
1927
Σύνταγμα Αβασίλευτης Δημοκρατίας

Π. Κουντουριώτης
(Πρόεδρος)

Αβασίλευτη Δημοκρατία
1935
Επαναφορά του συντάγματος του 1911

Γεώργιος Β'
(Βασιλιάς)

Βασιλευόμενη Δημοκρατία

ΚΡΙΜΑЇΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1853-1856


            Αποτέλεσε στην ουσία μια από τις πολυάριθμες ρωσοτουρκικές πολεμικές αντιπαραθέσεις, οι οποίες χαρακτηρίζουν τα ευρωπαϊκά πράγματα στην διάρκεια όλου του 19ου αιώνα. Οι ρώσοι μονίμως επεδίωκαν να κατεβούν προς τη μεσόγειο και να αποσπάσουν νέες χώρες από τα χέρια του σουλτάνου. Αυτή τη φορά όμως η Αγγλία και η Γαλλία έσπευσαν να αντιταχθούν σε κάθε επεκτατική ενέργεια του τσάρου, υπερασπίζοντας με ζήλο την εδαφική ακεραιότητα της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Επειδή ο τσάρος κήρυξε τον πόλεμο υπέρ της ορθοδοξίας αλλά και εξαιτίας της Μεγάλης Ιδέας τόσο το βασιλικό ζεύγος της Ελλάδας όσο και όλοι οι έλληνες έκλιναν τώρα ανεπιφύλακτα προς το μέρος της Ρωσίας, γιατί τους παρουσιαζόταν η ευκαιρία να επωφεληθούν από την πολεμική αναταραχή στα βαλκάνια.
            Με πρωτοβουλία λοιπόν του Όθωνα άρχισαν να συγκεντρώνονται χρήματα, να συσσωρεύονται εφόδια πολέμου και τρόφιμα στις παραμεθόριες περιοχές και γενικά να προετοιμάζεται η συμμετοχή των Ελλήνων στον πόλεμο στο πλευρό των Ρώσων. Δημιουργήθηκαν αντάρτικα σώματα στη Θεσσαλία, στην Ήπειρο και στη Μακεδονία που ανήκαν στο οθωμανικό κράτος, ενώ σε βοήθειά τους έσπευσαν αξιωματικοί του ελληνικού στρατού. Υπήρχε κλίμα ευφορείας και διαδιδόταν ότι ο Όθωνας σχεδίαζε να περάσει με στρατό τα σύνορα.
            Ωστόσο στα τέλη Μαΐου 1854 η Αγγλία και η Γαλλία έστειλαν στρατεύματα στον Πειραιά, τον κατέλαβαν και ανάγκασαν τον Όθωνα να δηλώσει ότι θα κρατήσει αυστηρή ουδετερότητα. Σχηματίστηκε νέα κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Α. Μαυροκορδάτο που ανακάλεσε όλους τους έλληνες αξιωματικούς. Οι αγγλογάλλοι επέκτειναν την κατοχή τους ως τα Πατήσια και την Πεντέλη. Η κατοχή παρατάθηκε και μετά το τέλος του Κριμαϊκού πολέμου ως το Φεβρουάριο του 1857 επειδή η Γαλλία και η Αγγλία επιζητούσαν να αποσπάσουν από την ελληνική κυβέρνηση τον έλεγχο των οικονομικών της για τη διευθέτηση του εξωτερικού χρέους του βασιλείου. Έτσι διορίστηκε τριμελής επιτροπή που επέβαλε εξοντωτικούς οικονομικούς όρους. Τέλος, ο οικονομικός αυτός αποκλεισμός είχε και πάρα πολλά ανθρώπινα θύματα λόγω της πείνας που προκάλεσε αλλά και λόγω της επιδημίας χολέρας που μεταδόθηκε από τα γαλλικά στρατεύματα.

(Διασκευή από τα βιβλία: Α. Βακαλόπουλος, Νέα ελληνική ιστορία 1204-1985, ΒΑΝΙΑΣ, Θεσσαλονίκη 1998
και
Κ.Βακαλόπουλος, Νεοελληνική Ιστορία 1204-1940, Αφοι Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1990) 

Η οικονομική ζωή κατά την περίοδο 1922-1936


Σελίδα 54:
Η πολιτική αστάθεια, τα μίση του Διχασμού, η ανακήρυξη της Δημοκρατίας, οι επεμβάσεις του στρατού και οι απόπειρες πραξικοπημάτων…


            Υπό το βάρος της μικρασιατικής καταστροφής εκδηλώθηκε το 1922 στρατιωτικό κίνημα από τους συνταγματάρχες Ν. Πλαστήρα και Σ. Γονατά, που εξανάγκασε το βασιλιά Κωνσταντίνο σε παραίτηση και την αντικατάστασή του από τον Γεώργιο Β', ενώ συγχρόνως το Κίνημα συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες στα χέρια του. Αν και το αντιβασιλικό μένος της επαναστατικής κυβέρνησης μειώθηκε λίγο με την απομάκρυνση του Κωνσταντίνου, ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο όταν τον Οκτώβριο του 1923 ο στρατηγός Μεταξάς εξαπολύει φιλοβασιλικό πραξικόπημα που όμως καταπνίγεται εν τη γενέσει του. Το Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου ο Γεώργιος εγκαταλείπει την Ελλάδα και το Μάρτιο του 1924 κηρύσσεται η Α' Ελληνική Δημοκρατία με Πρόεδρο τον ναύαρχο Κουντουριώτη και πρωθυπουργό τον Α. Παπαναστασίου.
 Ωστόσο η πολιτική αστάθεια συνεχίζεται μια που μέσα σε ένα χρόνο διαδέχονται η μία την άλλη τρεις κυβερνήσεις. Την τελευταία από αυτές τις κυβερνήσεις την ανατρέπει το στρατιωτικό πραξικόπημα του Θ. Πάγκαλου τον Ιούνιο του 1925. Η δικτατορία του Θ. Πάγκαλου ζει μέχρι τον Αύγουστο του 1926 όταν ο στρατηγός Γ. Κονδύλης τον ανατρέπει και οδηγεί τη χώρα σε εκλογές τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου. Λόγω του αναλογικού συστήματος κανένα κόμμα δεν μπορούσε να σχηματίσει κυβέρνηση γι' αυτό και δημιουργήθηκε η λεγόμενη "Οικουμενική". Η ανώμαλη πολιτική κατάσταση κλείνει το 1928 όταν μετά από εκλογές ο Βενιζέλος σχηματίζει κυβέρνηση τετραετίας ως το 1932.


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

1.      Ν. Σβορώνος, Επισκόπηση της νεοελληνικής Ιστορίας, Θεμέλιο
2.      Θ. Χρήστου, Το πέρασμα στην αβασίλευτη δημοκρατία, ΙΣΤΟΡΙΚΑ εφ. Ελευθεροτυπιας, τόμος 3ος, τεύχος 22.
3.      ΙΕΕ, τόμος ΙΕ'

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ, ΚΙΝΗΜΑΤΑ, ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΕΣ

ΕΤΟΣ
ΓΕΓΟΝΟΤΑ
ΑΙΤΗΜΑΤΑ
ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ
1843
Επανάσταση

Ψήφιση Συντάγματος

1862
Επανάσταση

Νέο Σύνταγμα Εκδίωξη Όθωνα

1909
Κίνημα
στο Γουδί
Εκσυγχρονισμός του
Στρατού και του Κράτους
1916
Κίνημα
Εθνικής Αμύνης
(Θεσσαλονίκη)
Προσχώρηση της χώρας
στην Αντάντ
1922
Κίνημα
Πλαστήρα-Γονατά
(Λέσβος-Χίος)
Απομάκρυνση του Κωνσταντίνου και τιμωρία των υπευθύνων της Καταστροφής
1925
Δικτατορία
Πάγκαλου
Εκμεταλλεύθηκε τη σύγχυση της εποχής
1926
Κίνημα
Κονδύλη
Ανατροπή Πάγκαλου
Διεξαγωγή εκλογών
1935
Κίνημα
Βενιζελικών

Αποτροπή παλινόρθωσης της Βασιλείας

1935
Δικτατορία
Κονδύλη

Επαναφορά του Βασιλιά

1936
Δικτατορία
Μεταξά
"σωτηρία" της χώρας από την "αναρχίαν" και τον "κομμουνισμόν" !

Εκλογικές αναμετρήσεις 1910-1920


ΕΚΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΕΙΣ

1910 – 1920



8 Αυγούστου 1910

Α΄ Αναθεωρητική Βουλή
Νίκη των παλαιών κομμάτων.
 Ο Βενιζέλος ανεξάρτητος βουλευτής

Απαίτηση για Σύνταξη Νέου Συντάγματος.


Νοέμβριος 1910

Β΄ Αναθεωρητική Βουλή
Αποχή των παλαιών κομμάτων. Νίκη του βενιζελικού κόμματος

Αναθεώρηση Συντάγματος το 1911.
Μάρτιος 1912
Νέα Βουλή
Σαρωτική νίκη του Βενιζέλου.




Μάρτιος 1915
Πρόωρες εκλογές μετά από παραίτηση του Βενιζέλου λόγω σύγκρουσης με τον βασιλιά.


Νίκη του Βενιζέλου.


Οκτώβριος 1915
Δεύτερη παραίτηση Βενιζέλου. Νέες εκλογές.
Αποχή του βενιζελικού κόμματος. Νίκη φιλοβασιλικών κομμάτων.


1 Νοεμβρίου 1920
Εκλογές μετά τη Συνθήκη των Σεβρών.

Νίκη των αντιβενιζελικών κομμάτων.
25 Ιανουαρίου 1921 σύνταξη νέου Συντάγματος.

Δάνεια του Αγώνα


ΔΑΝΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ

            Συνάφθηκαν δύο δάνεια, το ένα το 1824 και το άλλο το 1825, με αγγλικές τράπεζες. Το πρώτο υπογράφτηκε για ονομαστικό κεφάλαιο 800.000 λιρών και το δεύτερο για 2.000.000 λίρες. Το ένα συμφωνήθηκε με επιτόκιο 59% και το άλλο με 55,5%. Από το πρώτο δάνειο στα χέρια των Ελλήνων έφτασαν περίπου 300.000 λίρες και από το δεύτερο 600.000 λίρες. Τα υπόλοιπα κρατήθηκαν σαν προμήθειες, τόκοι, χρεωλύσια κ.τ.λ. Ο μεγαλύτερος όγκος αυτών των χρημάτων διατέθηκε για την αγορά έξι ατμόπλοιων και δύο φρεγατών. Τα ατμόπλοια τα είχαν ήδη απορρίψει οι Αιγύπτιοι λόγω κακής κατασκευής και τελικά στην Ελλάδα έφτασαν με μεγάλη καθυστέρηση τα τρία από τα έξι. Αλλά και από τις φρεγάτες μόνο η μία μπόρεσε να περιέλθει στα χέρια των Ελλήνων.

(ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ, ΟΕΔΒ)


ΔΑΝΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ

            Στο άρθρο 12 της συνθήκης της 7ης Μαΐου 1832 εγγυώνταν οι Δυνάμεις δάνειο ύψους 60.000.000 φράγκων. Το δάνειο αυτό επρόκειτο να καταβληθεί σε τρεις δόσεις. Όμως η εγγύηση των Δυνάμεων κάλυπτε μόνο την πρώτη δόση. Εφόσον λοιπόν δεν υπήρχε ρητή εγγύηση στη συνθήκη για τα υπόλοιπα 2/3 του δανείου, κάθε δύναμη, χωριστά, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτό το μέσο-πράγμα που έγινε συχνά-για να ασκήσει πίεση στο βασιλιά, άλλοτε υποστηρίζοντας τις απόψεις του διπλωματικού της εκπροσώπου στην Αθήνα και άλλοτε τις θέσεις του κόμματος στο οποίο παρείχε την προστασία της. Η συνθήκη απαιτούσε από το ελληνικό κράτος την ετήσια καταβολή του τοκοχρεωλυσίου για την εξόφληση του δανείου κι έτσι τα εισοδήματα του κράτους δεν μπορούσαν παρά να χρησιμοποιούνται για τις υποχρεώσεις απέναντι στους δανειστές. Επίσης, καθώς στο κείμενο της συνθήκης αναφερόταν ότι οι διπλωματικοί εκπρόσωποι των τριών Δυνάμεων έπρεπε να επιβλέπουν την καλή εκτέλεση αυτής της ρήτρας ήταν πολύ φυσικό η συνθήκη, όπως είχε διατυπωθεί, να ανοίγει το δρόμο σε κάθε είδους επέμβαση στα δημοσιονομικά πράγματα της Ελλάδος.
(Ι.Ε.Ε. τ. ΙΓ σελ. 33)

Θαυμαστός νέος κόσμος ή "βιολογική Χιροσίμα";


            Μέσα στο δεύτερο μισό του αιώνα που τελειώνει, και μαζί του μια ολόκληρη χιλιετία, είδαμε μια έκρηξη γνώσης όσον αφορά τον τομέα της Μοριακής Βιολογίας, έκρηξη που προκαλεί θαυμασμό, αλλά και φόβο.
            Ξεκινώντας με την ιστορική ανακάλυψη των Crick και Watson, ότι το DNA, με τη διπλο-ελικοειδή δομή του, είναι η πηγή της κληρονομικότητας, ο γενετικός κώδικας, βρεθήκαμε σήμερα να καταλαβαίνουμε την ανθρώπινη υπόσταση σε μοριακό επίπεδο.
            Το ανθρώπινο γονιδίωμα αποτελείται από περίπου 100.000 γονίδια, μεταλλάξεις των οποίων μπορεί να έχουν και χρήσιμες, αλλά και καταστροφικές συνέπειες.
            Η πλήρης αποκρυπτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το 2003, κάτι που θα έχει τρομακτικές επιπτώσεις, καθώς πλέον η γνώση αυτή δίνει απίστευτες δυνατότητες στους επιστήμονες.
            Σήμερα, ήδη μπορούμε να εντοπίσουμε συγκεκριμένες κληρονομικές ασθένειες σε μεταλλαγμένα γονίδια και με τη βοήθεια της βιοτεχνολογίας θα μπορούμε να επεμβαίνουμε ώστε να "διορθώσουμε" το λάθος.
            Δηλαδή, σιγά σιγά, φεύγουμε από την προληπτική ιατρική και οδηγούμεθα στην προγνωστική ιατρική. Βέβαια, ενώ έχουν κατ' αρχάς τεθεί οι βάσεις, θα πάρει καιρό έως ότου όλα αυτά να αρχίσουν να εφαρμόζονται στην καθημερινότητα και να γίνουν υπόθεση ρουτίνας.
            Πρέπει να τονιστεί ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος, το πιο πολύπλοκο "αντικείμενο" του σύμπαντος, "φτιάχνεται" από τουλάχιστον 3.195 γονίδια, περίπου 50% πιο πολλά από κάθε άλλο όργανο του ανθρώπου!
            Ο εγκέφαλος, καθώς είναι η μηχανή του νου, χρειάζεται πολλές "πληροφορίες" για να φτιαχτεί. Αν φανταστούμε τα 100 δις. "καλωδιωμένα" νευρόνιά του, καταλαβαίνουμε την πολυπλοκότητα του συστήματος και τη δυσκολία που παρουσιάζει η κατανόηση των εγκεφαλικών λειτουργιών.
            Τα τελευταία χρόνια οι προσπάθειες των επιστημόνων έχουν εστιαστεί στις εσωτερικές δομές των νευρικών κυττάρων ή νευρονίων, τα μικροσωληνίδια (microtubales), που έχουν βασικά χαρακτηριστικά κβαντικού συστήματος και φαίνεται ότι παίζουν ουσιαστικό ρόλο στη λειτουργία της μνήμης και σε όλα τα συνεπακόλουθά της.
            Μάλιστα, τελευταία, μια συγκεκριμένη πρόταση για τη φυσικο-χημική διεργασία, που συντελείται στον εγκέφαλο κατά την απόθεση της μνήμης, στηρίζεται πάνω στα μικροσωληνίδια.
            Φαίνεται επίσης ότι τα μικροσωληνίδια παίζουν βασικό ρόλο στη νόσο Alzheimer και, επειδή έχουν εντοπιστεί τα υπεύθυνα γονίδια, γίνονται προσπάθειες έτσι ώστε να εντοπιστούν οι μεταλλάξεις που δημιουργούν το πρόβλημα, με στόχο να είναι εφικτό να διορθωθεί αυτό.
            Τελικά πού βαδίζουμε με όλες αυτές τις απίστευτες εξελίξεις; ο "Θαυμαστός Νέος Κόσμος" του Χάξλεϊ ωχριά μπροστά σε αυτά που συμβαίνουν τώρα και ακόμη περισσότερο, μπροστά σε αυτά που θα συμβούν στη νέα χιλιετία.
            Πάντως, είναι σήμερα άμεση η ανάγκη θέσπισης διεθνών κανονισμών για τη χρήση των τεχνικών της μοριακής βιολογίας, πριν βρεθούμε μπροστά στη δυσάρεστη έκπληξη μιας "βιολογικής Χιροσίμα". Παράλληλα, πρέπει να ενημερώνεται συνέχεια ο κόσμος, για να διαλυθούν οι μύθοι και οι φόβοι που γεννιούνται από την άγνοια.
            Η ενημέρωση θα συμβάλει τόσο στη βελτίωση των σχέσεων ασθενών-γιατρών όσο και στην αποδοχή και κατανόηση των αναγκαίων πειραματισμών που γίνονται, και θα γίνουν στο μέλλον, καθώς κανένας δεν μπορεί να εμποδίσει την εξέλιξη της επιστήμης.
            Παράλληλα, πρέπει να καταλάβουμε ότι το ζητούμενο δεν είναι η δημιουργία ενός "βιολογικού Καιάδα", όπου στόχος θα είναι η δημιουργία μιας "ανώτερης φυλής ανθρώπων", αλλά να σταματήσει ο ανθρώπινος πόνος, με την καταπολέμηση των ασθενειών που μαστίζουν την ανθρωπότητα σε γονιδιακό επίπεδο.
            Εξάλλου, η γονιδιακή ποικιλομορφία του ανθρώπινου είδους έχει εξασφαλίσει την επιβίωσή του, γι' αυτό και είναι λάθος να σκεφτόμαστε τη δημιουργία γενετικά πανομοιότυπων ανθρώπων "κατά παραγγελία".

Δημήτρης Νανόπουλος, 24/4/1999

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1.      Με ποιους τρόπους επιτυγχάνεται η συνοχή του κειμένου στις παραγράφους 3-8; (αντωνυμίες, μεταβατικές λέξεις, επανάληψη λέξεων)

2.      Να εντοπίσεις στο κείμενο λέξεις που ανήκουν σε ειδικό λεξιλόγιο.

3.      Να αντικαταστήσεις τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου με κατάλληλες συνώνυμες και να γράψεις με τις υπογραμμισμένες δικές σου προτάσεις.

4.      Πού θα μπορούσε να έχει δημοσιευτεί αυτό το κείμενο και γιατί;

5.      Τι πρέπει να γίνει, σύμφωνα με το κείμενο, ώστε να αποφευχθούν οι κίνδυνοι που εκθέτει ο συγγραφέας; Να απαντήσετε με τη μεγαλύτερη δυνατή συντομία.

Για τη Βιοηθική


Συνέντευξη του καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης Νίκου Μοσχονά, που μετέχει στο διεθνές πρόγραμμα Ανάλυσης του Ανθρώπινου Γονιδιώματος.

[…] Η επέμβαση στη φύση μ' αυτόν τον τρόπο που περιγράψατε, είναι κατά τη γνώμη σας ηθική;

Πριν απαντήσω, θα ήθελα να επισημάνω ότι η αντίληψη περί του τι είναι κοινωνικά αποδεκτό ή μη αποδεκτό / ηθικό ή μη ηθικό, είναι κάτι που σε μεγάλο βαθμό μετεξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου. Κάτι που σήμερα μας εντυπωσιάζει, μπορεί αύριο να φαίνεται φυσιολογικό. Για παράδειγμα, θα σας αναφέρω την εντύπωση που είχε προκαλέσει στο κοντινό παρελθόν η είδηση της δυνατότητας μεταμόσχευσης καρδιάς από ένα άτομο σε άλλο ή η δημιουργία ανθρώπινων εμβρύων σε δοκιμαστικό σωλήνα. Στην αρχή εμφανίστηκαν ηθικά προβλήματα, το πρώτο μωρό "του σωλήνα" έγινε διάσημο, με την κακή έννοια του όρου. Σήμερα αυτές οι ιατρικές πράξεις θεωρούνται πράξεις ρουτίνας, έχουν γίνει αποδεκτές από τις περισσότερες κοινωνίες και σχεδόν κανείς πλέον δεν διερωτάται αν υπάρχουν ηθικά διλήμματα ή όχι. Βέβαια, πάντα η κοινωνία πρέπει να είναι προσεκτική στο τι είναι επιτρεπτό και τι όχι. Το κριτήριό μας θα πρέπει να είναι το "πόσο καλά γνωρίζουμε αυτό που θέλουμε να κάνουμε και το γιατί το κάνουμε". Η Βιολογία, η ηθική της οποίας έχει τελευταία κατηγορηθεί ότι αντιμετωπίζει τον έμβιο κόσμο ως παιχνίδι "κατασκευών", κάτι δηλαδή σαν playmobil, όπου ανάλογα με τις επιθυμίες σου μπορείς να κατασκευάσεις με τα ίδια δομικά στοιχεία ένα σωρό διαφορετικά αντικείμενα, έχει την αγωνιώδη υποχρέωση να κατανοεί με όσο μεγαλύτερη ακρίβεια και πιστότητα τους μηχανισμούς που διέπουν τη ζωή και τις συνέπειες που μπορεί να προξενήσει σ' αυτήν μια αλλαγή που θα επιθυμήσουμε να επιβάλουμε.
            Η κάθε ανακάλυψη δεν είναι ούτε καλή ούτε κακή. Απλώς αποτελεί έναν κρίκο στην αέναη προσπάθεια του ανθρώπου να κατανοήσει τον φυσικό κόσμο που τον περιβάλλει και από τον οποίο προέρχεται. Ωφέλιμη ή επιβλαβής, όμως, μπορεί να είναι η εκάστοτε προσπάθεια εφαρμογής των αποτελεσμάτων της ανακάλυψης. Και, για να ολοκληρώσω την απάντηση επιγραμματικά, θα έλεγα ότι δεν φοβάμαι τη γνώση όσο εντυπωσιακή και απρόβλεπτη κι αν είναι. Την άγνοια και τις κακές προθέσεις φοβάμαι.
Εφ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, Αφιέρωμα: Γενετική, 24/4/99

            Ο καθηγητής κ. Μοσχονάς αν και ισχυρίζεται ότι "κάθε ανακάλυψη δεν είναι ούτε καλή ούτε κακή" ωστόσο εκθέτει κάποιους λόγους που προκαλούν τον σκεπτικισμό μας για την πρόοδο της επιστήμης. Αφού τους εντοπίσετε να γράψετε ένα κείμενο για την σχολική σας εφημερίδα όπου θα εξηγείτε συνολικά τις αιτίες που μπορούν να οδηγήσουν την επιστημονική γνώση εναντίον του ανθρώπου. (500-600 λέξεις)

Επιστήμη και άνθρωπος


Ποια είναι λοιπόν η ευθύνη του επιστήμονα για τ' αποτελέσματα της δημιουργικότητας της επιστήμης του; Ποια είναι η ευθύνη του για τη μορφή που πήρε και που παίρνει η "συγκροτημένη πραγματικότητα"; […]
            Η πρώτη λοιπόν ευθύνη του επιστήμονα ανάγεται στην επιστημονική του γνώση: Αν χρησιμοποίησε σωστά την επιστημονική μέθοδο ή αν έκανε σφάλματα, αν απέφυγε τον υποκειμενισμό, την πλάνη, την πρόωρη γενίκευση, την επιπόλαιη επαγωγή, την εσφαλμένη αναγωγή, παραγωγή, σύνθεση, τη μονολιθικότητα και το δογματισμό, ή αν υπέπεσε σ' αυτές. Κι αυτή η ευθύνη είναι ανεξάρτητη από την καλή ή την κακή του θέληση. Ειδικότερα αυτή η ευθύνη καλείται επιστημονική.
            Πέρα όμως από την επιστημονική ευθύνη για το πώς εφάρμοσε τη γνώση του στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο επιστήμονας ευθύνεται ηθικά και πολιτικά για τη δημιουργικότητά του. Κι εδώ θα κριθεί η πράξη του όχι με το επιστημονικό κριτήριο της ορθής χρησιμοποιήσεως της επιστημονικής μεθόδου, αλλά με το ηθικό κριτήριο και με το πολιτικό κριτήριο. Η ευθύνη του επιστήμονα από ηθική ή πολιτική άποψη δεν ανάγεται πια στη γνώση αλλά στη βούλησή του. […]
            Αφού η βούληση αποτελεί τη δυναμική έκφραση του συμφέροντος, θα μπορούσαμε να πούμε πως ηθικά δικαιώνεται εκείνος ο επιστήμονας που ενεργεί σύμφωνα με το καθολικό συμφέρον, δηλαδή ο επιστήμονας που η ατομική του βούληση συμπίπτει με την καθολική. Και καθολικό συμφέρον είναι αυτό που αναφέρεται σ' όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από το χρώμα, τη φυλή , την εθνικότητα, την υπηκοότητα ή την οικονομική και κοινωνική τους κατάσταση. Καθολικό είναι θα λέγαμε το συμφέρον της ανθρωπότητας. Έτσι καθολικό είναι το συμφέρον για την ειρήνη, την ελευθερία, την υγεία, τη μόρφωση, την ευτυχία όλων των ανθρώπων. […]
            Συνοψίζοντας θα μπορούσαμε να πούμε ότι α) ηθικό είναι το πανανθρώπινο συμφέρον β) πολιτικό είναι το συμφέρον μιας μικρής ή μεγάλης ομάδας ανθρώπων. Κατά συνέπεια : α) Ηθικό έρεισμα έχει η πράξη που υπηρετεί το ηθικό συμφέρον, β) πολιτικό έρεισμα έχει η πράξη που υπηρετεί ένα πολιτικό συμφέρον, γ) νομικό έρεισμα έχει η πράξη που είναι σύμφωνη με τους κανόνες δικαίου, οι οποίοι ισχύουν κατά το χρόνο που τελείται.
            Με βάση αυτούς τους ορισμούς θα μπορούσαμε να διακρίνουμε ότι τα κριτήρια ευθύνης του επιστήμονα δεν συμπίπτουν. Περισσότερο κατανοητό θα γίνει αυτό με ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα:
            Η εργασία κάποιου επιστήμονα για την κατασκευή, ας πούμε, ενός υπερόπλου (π.χ. της ατομικής βόμβας) θα έχει οπωσδήποτε επιστημονική δικαίωση, αν γίνει σωστά, σύμφωνα με την επιστημονική μέθοδο και επαληθευτεί η ορθότητά της από την πράξη. Θα έχει οπωσδήποτε νομική κάλυψη, εφόσον έγινε στα πλαίσια παραγγελίας που δόθηκε από την κρατική εξουσία (από την κυβέρνηση του τόπου όπου εργάζεται ο επιστήμονας). Θα έχει πολιτική δικαίωση η πράξη του από τη σκοπιά του συμφέροντος της ομάδας που κατέχει την εξουσία και όλων των άλλων ομάδων που έχουν κοινά μ' αυτή συμφέροντα. Αν π.χ. το κατασκευασμένο υπερόπλο πρόκειται να χρησιμοποιηθεί κατά των Αράβων, η συγκεκριμένη επιστημονική δημιουργία δικαιώνεται πολιτικά από την πλευρά του Ισραήλ. Και αντίστροφα, αν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί κατά του Ισραήλ, δικαιώνεται πολιτικά από την πλευρά των Αράβων. Σε καμία περίπτωση όμως μια τέτοια επιστημονική δημιουργία δεν δικαιώνεται ηθικά. Ο επιστήμονας του παραδείγματός μας δεν έχει καμιά επιστημονική ούτε νομική ευθύνη για ό,τι έκανε. Η πολιτική του ευθύνη είναι σχετική, ανάλογα με την πλευρά που εξυπηρετεί η ενέργειά του. Η ηθική του όμως ευθύνη υπάρχει ακέραια. […]
            Αφού "επιστήμη για την επιστήμη" δεν υπάρχει, αλλά η επιστήμη υπηρετεί τελικά τον άνθρωπο, γιατί αναγκαία μεταμορφώνεται σε πράξη, σε δημιουργία, σε "συγκροτημένη πραγματικότητα", έτσι και πέρα από την επιστημονική ευθύνη, πέρα ακόμα κι από τη νομική ευθύνη, ο επιστήμονας βρίσκεται καθημερινά μπροστά στο πρόβλημα της ηθικής και πολιτικής του ευθύνης. Όσο κι αν φαίνεται η επιστήμη ξένη και ανεξάρτητη από την πολιτική και ηθική, όσο κι αν ο επιστήμονας ειλικρινά νομίζει πως η πολιτική δεν έχει θέση στην επιστημονική του δημιουργία, το επιστημoνικό του έργο, είτε το καταλαβαίνει είτε όχι, έχει οπωσδήποτε και ηθικό και πολιτικό νόημα. Τούτο συμβαίνει ανεξάρτητα από το γεγονός ότι ο επιστήμονας μπορεί να παραμένει μακριά από πολιτικές δραστηριότητες. Πάνω από την επιστημονική του δημιουργία επικρέμεται συνέχεια το φάσμα της ατομικής ηθικής και πολιτικής του ευθύνης. […]
            Μα μπορεί σήμερα ο επιστήμονας μέσα στην καταπίεση του τεράστιου μηχανισμού δυνάμεως του σύγχρονου κράτους, μέσα στον ανεμοστρόβιλο των πολιτικών παθών, των οργανωμένων οικονομικών συμφερόντων, των αδικιών, των ανομιών, που καθημερινά διαπράττονται σ' όλα τα μήκη και πλάτη της γης "εν ονόματι" δήθεν αρχών, μέσα στην ψευτιά και τη συκοφαντία, να κρατηθεί όρθιος και ν' αντιπαρατάξει την ατομική του βούληση στην κρατούσα ή άλλη ισχυρή βούληση, όταν δεν συμφωνεί μ' αυτήν; Ή μήπως θα πρέπει, για να παραμείνει αμόλυντος και άφθαρτος στο "επιστημονικό και ηθικό του μεγαλείο", να τα παρατήσει και να φύγει; Η απάντηση μας έρχεται από τα βάθη του προγονικού μας παρελθόντος:
            "Προς τον ονειδίζοντα ως εις τόπους ακαθάρτους εισίοι, Και γαρ ο ήλιος, έφη Διογένης, εις τους αποπάτους, αλλ' ου μιαίνεται" (= Σ' αυτόν που τον κατηγορούσε, γιατί έμπαινε σ' ακάθαρτα μέρη, είπε ο Διογένης: Μα κι ο ήλιος μπαίνει στους απόπατους, αλλά δεν λερώνεται).

Ι. Μανωλεδάκης

Ποιο είναι το θέμα;
Ποια είναι η θέση του συγγραφέα;
Ποιος ο στόχος του κειμένου;

Να εντοπίσετε τους τρόπους και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιούνται στο κείμενο.

            Συνοψίζοντας θα μπορούσαμε να πούμε ότι α) ηθικό είναι το πανανθρώπινο συμφέρον β) πολιτικό είναι το συμφέρον μιας μικρής ή μεγάλης ομάδας ανθρώπων. Κατά συνέπεια : α) Ηθικό έρεισμα έχει η πράξη που υπηρετεί το ηθικό συμφέρον, β) πολιτικό έρεισμα έχει η πράξη που υπηρετεί ένα πολιτικό συμφέρον, γ) νομικό έρεισμα έχει η πράξη που είναι σύμφωνη με τους κανόνες δικαίου, οι οποίοι ισχύουν κατά το χρόνο που τελείται.
Με ποιους τρόπους αναπτύσσεται η παραπάνω παράγραφος;

Όσο κι αν φαίνεται η επιστήμη ξένη και ανεξάρτητη από την πολιτική και ηθική, όσο κι αν ο επιστήμονας ειλικρινά νομίζει πως η πολιτική δεν έχει θέση στην επιστημονική του δημιουργία, το επιστημoνικό του έργο, είτε το καταλαβαίνει είτε όχι, έχει οπωσδήποτε και ηθικό και πολιτικό νόημα.
Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 80 λέξεων το νόημα του παραπάνω αποσπάσματος.

αξιολογικός ανταγωνισμός


Φαίνεται να υλοποιείται λοιπόν άλλη μια «κυβερνητική δέσμευση έναντι της κοινωνίας» που αφορά τις σπουδές των παιδιών της. Μετά από χρόνια συζητήσεων που μείνανε στη μέση, προτάσεων που έμειναν μετέωρες ήρθε το ΠΔ για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών «για να βάλει μια τάξη»… στην τάξη. Είναι όμως έτσι;

Αυτό που η κοινωνία λέγεται πως θέλει είναι ένας «καλός» εκπαιδευτικός που κάνει «σωστά» τη δουλειά του. Όροι δυσπροσδιόριστοι που σχετίζονται άμεσα με τις προτεραιότητες και τους στόχους που θέτει μια κοινωνία στην πράξη και το ίδιο το σχολείο ως θεσμός της πολιτείας και όχι κατ’ ανάγκη με κριτήρια επιστημονικά και παιδαγωγικά. Έτσι και σήμερα παρά την πλήρη αποτυχία του νεοφιλελεύθερου μοντέλου υποστηρίζεται ότι η τόνωση του ανταγωνισμού στα σχολεία θα οδηγήσει στη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Μ’ αυτό το σκεπτικό ενσωματώνεται και η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. «Επιτέλους» αναφωνούν κάποιοι «να καλυτερέψει η εκπαίδευση των παιδιών μας».

Ξεχνούν όμως ότι χιλιάδες εκπαιδευτικοί αξιολογούνται εδώ και 15 περίπου χρόνια. Είναι όλοι αυτοί που στριμώχτηκαν στην ουρά του διαγωνισμού του ΑΣΕΠ και επιλέχτηκαν σαν οι «καλύτεροι». Άλλωστε το νεοφιλελεύθερο δόγμα και η εμμονή στην υπεράσπισή του θεωρεί ότι κάθε διαγωνισμός είναι η πιο αξιόπιστη διαδικασία επιλογής, από τη στιγμή που υποτίθεται ότι οι ανταγωνιστικές συνθήκες αναγκάζουν τους συμμετέχοντες να βελτιώνονται. Και ο ανταγωνισμός ήταν σκληρός. Το αποδεικνύει η μεγάλη αγορά που άνοιξε με τα ιδιαίτερα και τα φροντιστήρια για υποψηφίους. Το αποδεικνύει και η εξωφρενική αναλογία μεταξύ διοριστέων και υποψηφίων. Συνέτρεχαν λοιπόν όλες οι προϋποθέσεις να μπουν στα σχολεία και να διδάξουν «οι καλύτεροι». Κι αν πιστέψουμε σ’ αυτό το ιδεολόγημα μπήκαν «οι καλύτεροι». Κι όμως, τι άλλαξε στην εκπαίδευση; Γιατί δεν λειτούργησαν τα σχολεία σύμφωνα με τις προσδοκίες της κοινωνίας; Γιατί ακόμα το σχολείο θεωρείται βαρετό και απαξιωμένο; Πού οφείλεται η αντίφαση να επιλέγεις τους «καλύτερους» και το σχολείο να φυλλορροεί; Μήπως τελικά το πρόβλημα δεν είναι ο εκπαιδευτικός;

Με το ΠΔ για την αξιολόγηση καθιερώνεται ο numerus clausus προαγόμενων εκπαιδευτικών όπως και στο διαγωνισμό του ΑΣΕΠ. Μ’ άλλα λόγια διαμορφώνεται ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον που αναγκαστικά θα πρέπει να πετάξει έξω σαν «ελλιπείς»  ακόμη κι εκπαιδευτικούς που κάνουν καλά τη δουλειά τους. Κι αυτό πρέπει να γίνει υποχρεωτικά μια που τα ποσοστά προαγωγής στον επόμενο υπαλληλικό βαθμό είναι συγκεκριμένα. Το κριτήριο λοιπόν στρεβλώνεται για να υπηρετήσει έναν άλλο σκοπό: τη φτηνή εκπαίδευση. Αποπροσανατολίζει από το περιεχόμενο και υπηρετεί την αγοραία καχυποψία της λογιστικής οικονομίας.

Τα παραπάνω δεν ειπώθηκαν για να συζητηθεί η βελτίωση του ΠΔ. Η απόρριψή του είναι προϋπόθεση για να προχωρήσουμε. Μπορούν όμως να δείξουν δύο πράγματα: Από τη μια ότι το ιδεολόγημα του ελεύθερου ανταγωνισμού δεν είναι καινούριο και θα ήταν αφελές να πιστεύουμε ότι η εφαρμογή ενός ακόμα ανταγωνιστικού φίλτρου στους εκπαιδευτικούς θα βελτιώσει το εκπαιδευτικό έργο. Μόνο τη ζωή στα σχολεία θα χειροτερέψει με ότι αυτό συνεπάγεται και για τη διδασκαλία. Από την άλλη η εφαρμογή της αξιολόγησης θα οδηγήσει σε περισσότερες στρεβλώσεις  και σίγουρα δεν θα βελτιώσει σε τίποτα την παρεχόμενη εκπαίδευση γιατί πολύ απλά δεν την αγγίζει. Πολύ σύντομα θα φανεί ότι γι’ άλλη μια φορά μπροστά στο δέντρο χάνουμε το δάσος κι ότι όσο χτυπάμε το σαμάρι (τον εκπαιδευτικό) θα μένουν στο απυρόβλητο οι παθογένειες του πλαισίου που καθορίζουν την καθημερινότητα στα σχολεία και το ρόλο του εκπαιδευτικού και των μαθητών στη διαδικασία της μάθησης. Αναβάλλεται ή ματαιώνεται γι’ άλλη μια φορά το ζητούμενο που τίθεται από την καθημερινή διδακτική πράξη: η κριτική, η αξιολόγηση και η ανατροφοδότηση που αφορά το πλαίσιο, τις συνθήκες, τους στόχους και το περιεχόμενο της εκπαίδευσης.

Τελικά το ΠΔ της αξιολόγησης ρίχνει στάχτη στα μάτια μιας κοινωνίας που ψάχνει ενόχους μέσα στην κρίση και βγάζει στον αφρό όσους σχεδίασαν και σχεδιάζουν αποτυχημένες εκπαιδευτικές πολιτικές με όρους αγοράς και κριτήρια φυσικής επιλογής.

(δημοσιεύτηκε στο Αλφαβήτα στις 5 Μαρτίου 2013)