Ξενοφώντας, Ελληνικά - Εισαγωγή - Πελοποννησιακός Πόλεμος

Πελοποννησιακός πόλεμος 431-404 π.Χ

Πρόκειται για σύγκρουση που ξεκινά τη στιγμή που Αθήνα και Σπάρτη βρίσκονται στην ακμή της δύναμής τους. Ο ανταγωνισμός για τον έλεγχο κυρίως του Ιονίου και της Αδριατικής οδηγεί σε μεταξύ τους σύρραξη που συμπαρασύρει και τις συμμαχικές τους δυνάμεις. Έτσι ο πόλεμος απλώνεται παντού σχεδόν στον ελλαδικό χώρο.

Κύριο χαρακτηριστικό της πρώτης δεκαετίας είναι οι εισβολές των Πελοποννησίων στην Αττική. Σημαντικό γεγονός της περιόδου ο λοιμός που ξέσπασε στην Αθήνα και ο θάνατος του Περικλή. Επίσης στη γειτονιά μας οι Αθηναίοι χάνουν τη μάχη στην Αμφίπολη και μάλιστα με στρατηγό τον άνθρωπο που έμελλε να γράψει την ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου, τον Θουκυδίδη. Ωστόσο η Αθήνα κατορθώνει να αντιδράσει και οι δυνάμεις ισορροπούν. Στη φάση αυτή ξεσπά εμφύλιος πόλεμος στην Κέρκυρα στον οποίο εμπλέκονται και οι δύο μεγάλες δυνάμεις της εποχής. Αυτή η ιστορία μέσα από την αφήγηση του Θουκυδίδη αποτελεί το αντικείμενο της φετινής μελέτης. Στο τέλος εξαντλημένες και οι δύο συμμαχίες, Σπάρτης και Αθήνας, συνομολογούν ειρήνη (Νικίειος ειρήνη 421 π.Χ). Είναι η εποχή που ο Αριστοφάνης ανεβάζει την ομώνυμη κωμωδία.

Παρά τη συνθήκη οι αναμετρήσεις στο Αιγαίο δεν σταμάτησαν τελείως. Το πιο βίαιο περιστατικό είναι η υποταγή της - ουδέτερης στον πόλεμο - Μήλου στους Αθηναίους. Η άρνησή της να ταχθεί με το μέρος των Αθηναίων οδήγησε στη σφαγή όλου του ενήλικου αντρικού πληθυσμού και τον εποικισμό του νησιού.

Ο πόλεμος ξαναρχίζει πρακτικά το 415 όταν οι Αθηναίοι αποφασίζουν να εμπλακούν σε μια διένεξη μεταξύ πόλεων της Σικελίας που είχαν δεσμούς με τη Σπάρτη. Στην πραγματικότητα θέλουν να κατακτήσουν όλο το νησί. Η Σικελική εκστρατεία - όπως έμεινε γνωστή - αποτέλεσε για τους Αθηναίους την αρχή του τέλους. Ο παντοδύναμος στόλος τους καταστράφηκε εντελώς και ξεκληρίστηκε όλο το στράτευμα. Ελάχιστοι κατόρθωσαν να γυρίσουν πίσω. Μέχρι το 411 η Αθήνα φυλλοροεί με πολλές εσωτερικές έριδες και συγκρούσεις και προσωρινή ανατροπή της δημοκρατίας. Κάπου εδώ τελειώνει την αφήγησή του ο Θουκυδίδης.

Το νήμα της αφήγησης για τη συνέχεια του πολέμου αναλαμβάνει ο Ξενοφώντας με το έργο του Ελληνικά. Από αυτόν μαθαίνουμε ότι παρά την προσωρινή ανάκαμψη των αθηναϊκών δυνάμεων τελικά η Αθήνα θα χάσει την κρίσιμη ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς (Κατσικοπόταμα δλδ) και θα συνθηκολογήσει με όρους ταπεινωτικούς. Κάπως έτσι το 404 π.Χ πέφτουν τίτλοι τέλους για τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Το δημοκρατικό καθεστώς της Αθήνας καταλύεται και την εξουσία αναλαμβάνουν τριάντα διορισμένοι από τη Σπάρτη άντρες, γνωστοί ως τριάντα τύραννοι. Διοίκησαν την πόλη με αυταρχισμό και βία θανατώνοντας 1500 περίπου πολίτες. Ωστόσο ένα χρόνο μετά οι δημοκρατικοί ξεσηκώνονται και ανατρέπουν το σκληρό καθεστώς. Τα παραπάνω γεγονότα αποτελούν το αντικείμενο της φετινής μας μελέτης.

Η προσέγγιση των γεγονότων στο μάθημά μας δεν γίνεται με χρονολογική σειρά. Πρώτα θα δούμε το τέλος του πολέμου και στη συνέχεια τον εμφύλιο στην Κέρκυρα. Μπορείτε να σκεφτείτε λόγους που μπορεί να συμβαίνει αυτό;