Διατροφή - Επισιτιστική κρίση

 Η επισιτιστική κρίση είναι παγκόσμια και ήρθε για να μείνει

Οι όροι «αγροδιατροφική κρίση» και «επισιτιστική κρίση» δεν χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά ύστερα από το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία.

Το 2011 μια οξύτατη τέτοια κρίση στη Βόρεια Αφρική και τη Μ. Ανατολή, περιοχές όπου το ψωμί είναι η βάση της διατροφής του πληθυσμού, πυροδότησε την Αραβική Άνοιξη, ανατροπές καθεστώτων και μεγάλες γεωπολιτικές ανακατατάξεις. Το 2021 το φάντασμα της επισιτιστικής κρίσης επανήλθε, αυτή τη φορά όχι μόνο για τον Τρίτο Κόσμο, αλλά εξίσου και για τον Δεύτερο και τον Πρώτο, εξαιτίας του συνδυασμού δυο βασικών αιτιών: αφενός λόγω της διαταραχής στις εφοδιαστικές αλυσίδες τη στιγμή που το άνοιγμα των οικονομιών ύστερα από τα λοκντάουν αύξησε απότομα την παγκόσμια ζήτηση σε όλες τις κατηγορίες προϊόντων˙ αφετέρου λόγω μείωσης της παραγωγής δημητριακών σε περιοχές του βόρειου ημισφαιρίου (ΗΠΑ και Ευρώπη) λόγω ακραίων καιρικών φαινομένων (ξηρασία και τυφώνες, εξάντληση των αποθεμάτων νερού, ραγδαία μείωση των σμηνών μελισσών που επιτελούν την αναντικατάστατη διαδικασία της επικονίασης κ.λπ.), τα οποία οφείλονται σε μια άλλη κρίση που εξελίσσεται παράλληλα: την κλιματική. Και ενώ αναμενόταν -βάσει των επίσημων προβλέψεων που προϊόντων των ετών καθίστανται συνώνυμες της αναξιοπιστίας- η επιστροφή στην πολυπόθητη κανονικότητα, ο πόλεμος την Ουκρανία ανατροφοδοτεί όλες τις αιτίες και επεκτείνει την κρίση στο απροσδιόριστο μεσοπρόθεσμο μέλλον.

Για να ολοκληρώσουμε τη γενική εικόνα, πρέπει να μιλήσουμε και για έναν άλλο κρίσιμο παράγοντα που, ενώ φαίνεται μη σχετιζόμενος, εμπλέκεται όλο και πιο καθοριστικά: την ενεργειακή κρίση! Πρώτον, γιατί οι μονάδες ορυκτής ενέργειας που απαιτούνται για να παραχθεί μία μονάδα διατροφικής ενέργειας αυξάνονται διαρκώς (η αναλογία είναι ήδη 3/1!) και, δεύτερον, γιατί στις διαταραγμένες εφοδιαστικές αλυσίδες «πέφτουν κορμιά» για την εξασφάλιση κοντέινερ και πλοίων μεταφοράς για πάσης φύσεως εμπορεύματα – και εύκολα μπορούμε να φανταστούμε ότι το σιτάρι και το καλαμπόκι για τους πεινασμένους του Τρίτου Κόσμου δεν θα είναι η πρώτη προτεραιότητα…

Η απλή, αδρή περιγραφή των αιτιών κάνει φανερό πως η επισιτιστική κρίση είναι πλέον παγκόσμια και έχει δομικό χαρακτήρα: ανεξάρτητα από πρόσκαιρες υφέσεις, η τάση θα είναι να εμπεδώνεται και να ενισχύεται. Ο μόνος τρόπος να αποφευχθεί μια τέτοια δυστοπική προοπτική για την ανθρωπότητα είναι να αναστραφεί η κλιματική κρίση, που με τη σειρά της προϋποθέτει την ταχύτατη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Και είναι εδώ ακριβώς που ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει μεσοπρόθεσμα δυσμενείς επιπτώσεις: αντί για απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, έχουμε γενική (επί)στροφή στα ορυκτά καύσιμα! Πάνω από τα πεδία των μαχών ακούγεται η τρομερή κραυγή «περισσότερο κάρβουνο» ώς τα πέρατα του πλανήτη…

Πάνος Κοσμάς, Μπάμπης Μιχάλης, Εφσυν 27.03.22

Ερωτήσεις

1.    Σύμφωνα με το κείμενο (Σ, Λ)

        I.        οι επισιτιστικές κρίσεις ιστορικά δεν επηρεάζουν τις πολιτικές συνθήκες μιας χώρας.

      II.        ο πόλεμος στην Ουκρανία πυροδότησε μια πρωτόγνωρη επισιτιστική κρίση.

    III.        η επισιτιστική κρίση συνδέεται με την κλιματική κρίση

    IV.        η επισιτιστική κρίση είναι παροδικό φαινόμενο λόγω συγκυρίας

      V.         η παραγωγή τροφής είναι ιδιαίτερα ενεργοβόρα

 

2.      Με ποια λογική το κείμενο συνδέει την επισιτιστική κρίση με την ενεργειακή;

3.      Καταγράψτε σύντομα σε μορφή σημείωσης τις αιτίες που αναφέρονται στο κείμενο.

4.      Να σχολιάσετε τη χρήση των εισαγωγικών στις φράσεις:  «αγροδιατροφική κρίση» και «πέφτουν κορμιά»

Αξιοκρατία

Κείμενο 1

Το κείμενο είναι μια κριτική παρουσίαση του βιβλίου «Η τυραννία της αξίας» του Μ. Σαντέλ Εκδόσεις Πόλις.

Για τον Σαντέλ η αξιοκρατία που τα παραδοσιακά κόμματα εξουσίας ευαγγελίσθηκαν ως λύση στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης, της διευρυνόμενης ανισότητας και της αποβιομηχάνισης οδήγησε σε μια αδικαιολόγητη προκατάληψη κατά των ολιγότερο μορφωμένων της εργατικής τάξης, ενώ η έξαρση του λαϊκισμού αποτελεί ηχηρή προειδοποίηση προς την τεχνοκρατική προσέγγιση της πολιτικής, όταν αυτή χάνει την επαφή με την κοινωνία, όταν αγνοεί όσους ζουν εκτοπισμένοι στο περιθώριο.

Αυτή η «ρητορική της ανόδου» δεν βρίσκει απήχηση σε όσους νιώθουν ευάλωτοι και εγκλωβισμένοι, όταν συνειδητοποιούν ότι ξεκινούν την προσπάθεια προς τα άνω από μειονεκτική θέση, αντίθετα με τους καλότυχους που διαθέτουν προβάδισμα με οικογενειακά, οικονομικά και άλλα πλεονεκτήματα και προνόμια. […]. Για τον συγγραφέα προέχει ένας διαφορετικός ορισμός της επιτυχίας, όπου μεγαλύτερη βαρύτητα δίδεται στις αρετές της ταπεινοφροσύνης, της αξιοπρέπειας, της αλληλεγγύης και της συλλογικής ευθύνης και η συνεισφορά στο κοινό καλό δεν αποτιμάται μόνο με οικονομικούς όρους.

Η «τυραννία της αξίας» εκδηλώνεται κυρίως με την πτυχιολατρία, όταν το πανεπιστημιακό δίπλωμα, ιδίως από κορυφαία ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης στην Αμερική, εξασφαλίζει την οικονομική επιτυχία και την κοινωνική ανέλιξη και χαράσσει μια βαθιά διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε όσους διαθέτουν πανεπιστημιακή μόρφωση (το 1/3 του εργατικού δυναμικού) και σε όσους τη στερούνται (τα 2/3). Στις δεκαετίες 1990 και 2000, όταν το σύνθημα «αυτό που μπορείς να κερδίσεις, εξαρτάται από αυτό που μπορείς να μάθεις» υιοθετήθηκε από τους ηγέτες της Κεντροδεξιάς και Κεντροαριστεράς στην Αμερική και στην Ευρώπη, η έλλειψη «των σωστών διαπιστευτηρίων» ερμηνεύθηκε από τις ελίτ ως απουσία αξίας για τα 2/3 των εργαζομένων, αντί να τιμηθεί και να ανταμειφθεί η συνεισφορά τους σε οικονομία και κοινωνία, με περίτρανη απόδειξη τις πολύτιμες υπηρεσίες που προσέφερε ο ανειδίκευτος και κακοπληρωμένος εργαζόμενος στη διάρκεια της πανδημίας.

[…]

Η απόκλιση στα εισοδήματα πτυχιούχων πανεπιστημίου και αποφοίτων λυκείου στην Αμερική ήταν 40% το 1979 και αυξήθηκε σε 80% σήμερα. Στο τέλος της δεκαετίας του 1970 οι αποδοχές των επικεφαλής των μεγαλύτερων επιχειρήσεων ήταν 30πλάσιες του μέσου εργάτη και το 2014 έγιναν 300πλάσιες, όταν το μέσο πραγματικό εργατικό εισόδημα παρέμεινε στάσιμο για περίπου 50 χρόνια. Περισσότερη ζημιά όμως από την απώλεια εισοδήματος προκαλεί η διάβρωση της αξιοπρέπειας της εργασίας, όταν σ’ αυτήν δεν αποδίδεται ο προσήκων σεβασμός. Για τον συγγραφέα προέχει η εξασφάλιση καλών θέσεων εργασίας παρά ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης και η επιδότηση της εργασίας παρά της ανεργίας.

Ο Σαντέλ προτείνει στους πολιτικούς, να σκύψουν στις ρίζες της λαϊκής δυσαρέσκειας και να επανεκτιμήσουν πώς κρίνεται και ανταμείβεται η συνεισφορά στο συλλογικό καλό. Η ισότητα ευκαιριών είναι αναγκαία, όχι όμως επαρκής συνθήκη για τη διόρθωση της αδικίας. Ακόμη και αν η κοινωνία προσφέρει ισότητα ευκαιριών και κινητικότητα προς τα άνω, θα πρέπει να εγγυηθεί την αξιοπρέπεια και την κοινωνική αναγνώριση σε όσους για διάφορους λόγους αδυνατούν να ανέβουν στην κορυφή.

Α. Παπαρσένος «Η ύβρις της αξιοκρατίας και η χαμένη αξιοπρέπεια. Οι ρίζες της λαϊκής δυσαρέσκειας» εφ. Καθημερινή 15-6-2021

Κείμενο 2

Οι παρακάτω μαρτυρίες προέρχονται από γυναίκες απόφοιτες εσπερινού λυκείου και αφηγούνται τους λόγους που τις είχαν οδηγήσει στην εγκατάλειψη των σπουδών τους κατά την εφηβική ηλικία. (το υλικό προέρχεται από σχετική μεταπτυχιακή εργασία της συναδέρφου Νίκης Μαλτέζου)

1^η μαρτυρία

«Για να συνεχίσω το γυμνάσιο θα έπρεπε οι γονείς μου να με στείλουν σε συγγενείς πίσω στην Ελλάδα καθώς δεν υπήρχαν ακόμη ελληνικά γυμνάσια στη Γερμανία - συνηθίζονταν τότε - ή να συνεχίσω υποχρεωτικά στο γερμανικό σχολείο. Της μάνας μου η γνώμη δεν μετρούσε, οι άντρες αποφάσιζαν. Τι τα χρειαζόμουν τα γράμματα; Τα δυο μου αδέρφια ήδη είχαν παιδιά οπότε ο πατέρας μου και οι δύο αδερφοί μου αποφάσισαν ότι το δικό μου καθήκον ήταν να προσέχω τα ανίψια μου. Ήμουν μόλις 12 ετών. Ήθελα πολύ να συνεχίσω. Μου άρεσε η γνώση. Έκριναν ότι τα κορίτσια δεν είναι για παραπέρα. Έκανα τις επαναστάσεις μου, μέχρι και απεργία πείνας έκανα, μήπως και τους αλλάξω γνώμη αλλά δυστυχώς…»

2^η μαρτυρία

«Στο δημοτικό έπεφτε ξύλο με τη βέργα γιατί σαν κορίτσι δεν τα κατάφερνα στα μαθηματικά. Μου δημιουργήθηκε φόβος να μη μιλάω. Αργότερα στο γυμνάσιο οι καθηγητές με μείωναν, μου έλεγαν ότι δεν είμαι για γράμματα, να πάω για κομμώτρια. Έφτασα με πολλές δυσκολίες μέχρι την πρώτη λυκείου, έμεινα και δεν ήθελα να επαναλάβω την τάξη γιατί θα με κορόιδευαν. Ζήτησα να αλλάξω σχολείο, να πάω στο πολυκλαδικό που ήταν στην πόλη, αλλά φυσικά οι γονείς μου αρνήθηκαν, γιατί το σχολείο ήταν δίπλα σε στρατόπεδο και φοβόταν για την ηθική μου, μην μπλέξω με κάποιον και παραστρατήσω. Έτσι τελικά πήγα για κομμώτρια.»

Θέματα

Θέμα Α

Α1. Να γράψετε συνοπτικά τους λόγους στους οποίους οι γυναίκες των δύο μαρτυριών αποδίδουν τη διακοπή της φοίτησής τους στο σχολείο. (60 λέξεις περίπου)

15 μονάδες

 

Θέμα Β

Β1. Με βάση τα Κείμενα 1 και 2 να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω περιόδους λόγου ως σωστές ή λανθασμένες, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος (δεν χρειάζεται να αναφέρετε συγκεκριμένο χωρίο κειμένου).

10 μονάδες 

1.      Σύμφωνα με το Κείμενο 1 η αξιοκρατία όπως προτάθηκε απαξίωσε την προσφορά των αδύναμων κοινωνικών ομάδων.

2.      Σύμφωνα με το Κείμενο 1 η πανδημία απέδειξε ότι όσοι κάνουν δουλειές ανειδίκευτου εργαζόμενου πρέπει να πληρώνονται περισσότερο από τους υπόλοιπους γιατί είναι πιο σημαντικοί.

3.      Σύμφωνα με το Κείμενο 1 το χάσμα ανάμεσα στους πτυχιούχους και μη είναι προκλητικό όσον αφορά τις οικονομικές απολαβές από τη δουλειά τους.

4.      Σύμφωνα με το Κείμενο 2 οι  συγκεκριμένες γυναίκες έγιναν νοικοκυρές και κομμώτριες επειδή δεν «έπαιρναν τα γράμματα».

5.      Το Κείμενο 2 συμφωνεί με το Κείμενο 1 ότι η ατομική ευθύνη καθορίζει και τις προοπτικές για το μέλλον του καθενός.

 

Β2. α. Εντοπίστε στο Κείμενο 1 τρεις αντιφάσεις που διαπιστώνει ο Σαντέλ στην εφαρμογή της αξιοκρατίας και τα γλωσσικά μέσα με τα οποία αναδεικνύονται. (6 μονάδες)

 

     β. Να γράψετε δύο τίτλους που να αποδίδουν το περιεχόμενο του Κειμένου 1, έναν με κυριολεκτική κι έναν με μεταφορική χρήση της γλώσσας. (9 μονάδες)

15 μονάδες

 

Β3. Ποια συναισθήματα κυριαρχούν στις αφηγήσεις των γυναικών και με ποια γλωσσικά μέσα/επιλογές γίνονται φανερά;

15 μονάδες

Monoculture: Στο matrix της κατανάλωσης

Ο τρόπος με τον οποίον τα άτομα διεκδίκησαν κατ’ αρχάς την ατομική και φυλετική ταυτότητα τους στον δημόσιο χώρο είναι πιθανότατα το ντύσιμο. Από τις τοπικές φορεσιές μέχρι τις στολές και τις κατά καιρούς τάσεις που κάνουν την εμφάνιση τους, κυρίως μεταξύ των νέων, τα ρούχα που επιλέγουμε να φορέσουμε αντανακλούν, μαρτυρούν αυτό που είμαστε, τον τόπο από τον οποίον ερχόμαστε, τους ανθρώπους με τους οποίους επιλέγουμε να είμαστε μαζί.

Η μόδα υπήρξε πάντα μία υπόθεση τόσο γεωγραφικού χαρακτήρα όσο και προσωπικών επιλογών. Τι συμβαίνει όμως, όταν τα ρούχα σηματοδοτούν περισσότερα για την κοινωνία από την ταυτότητα του ατόμου αυτού καθαυτού που τα φοράει;

Ο Ολλανδός φωτογράφος Hans Eijkelboom πέρασε πάνω από είκοσι χρόνια καταγράφοντας τον τρόπο με τον οποίον η παγκοσμιοποίηση (άρα, η παγκοσμιοποιημένη κουλτούρα) δηλώνεται μέσω των ενδυμάτων. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο Eijkelboom φωτογραφίζει, χωρίς να κάνει φανερή την παρουσία του, πεζούς σε αστικές περιοχές. Σε κάθε σημείο δεν παραμένει περισσότερο από δύο ώρες.

Το αποτέλεσμα της καταγραφής αυτής, από τη Νέα Υόρκη και το Παρίσι μέχρι τη Σανγκάη και το Άμστερνταμ, δεν αποκαλύπτει μόνο το προφανές, τις διακυμάνσεις του στιλ με το πέρασμα του χρόνου, τη μόδα που έρχεται και επανέρχεται, αλλά και την ευρύτερη αφομοίωση της μόδας όπως τη βλέπει κανείς στον δρόμο, σε ένα είδος ομογενοποιημένης, μονοδιάστατης κουλτούρας. Εν ολίγοις, ότι το παγκόσμιο εμπόριο μας ντύνει όλους με τα ίδια ρούχα.

«Πώς μπορούμε να είμαστε τόσο αφελείς ώστε να πηγαίνουμε σε ένα κατάστημα, να αγοράζουμε ρούχα που θεωρούμε ότι έχουν σχέση με την προσωπικότητά μας και να μην συνειδητοποιούμε ότι, ταυτόχρονα, 10.000 άνδρες και γυναίκες σε όλο τον κόσμο κάνουν και σκέφτονται ακριβώς το ίδιο;» αναρωτιέται ο Eijkelboom. «Μας λένε ότι είμαστε ξεχωριστοί, αλλά στην πραγματικότητα είμαστε ένα προϊόν του πολιτισμού μας».

Στο βιβλίο του με τίτλο «Άνθρωποι του 21ου αιώνα» (εκδόσεις Phaidon, 2014), ο Eijkelboom καταγράφει την τυπολογία του φαινομένου, όχι απλά σε σχέση με το τι φοράμε, αλλά και στον τρόπο με τον οποίον πλασάρουμε δημόσια τον εαυτό μας, τον τρόπο που κινούμαστε και στεκόμαστε. Η ειρωνεία είναι ότι, η ατομικότητα αποδίδεται μέσω της επανάληψης, γεγονός που αποδεικνύει ότι, κάθε ένας από εμάς «συμμορφώνεται» μιμούμενος τους άλλους. Και πως ακόμη και εάν δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε πρόκειται για μια υπόθεση βαθιά ριζωμένη στην ανθρώπινη συμπεριφορά.

Tvxs  24 Σεπ. 2017

Ερωτήσεις

1. Πώς δικαιολογείτε τους ξενόγλωσσους όρους του τίτλου;

2. Στο κείμενο επισημαίνεται μια αντίφαση. Να την προσδιορίσετε σύντομα με δικά σας λόγια.

3. Το φαινόμενο παρουσιάζεται θετικά ή αρνητικά στο κείμενο; Μέσα από ποιες γλωσσικές επιλογές γίνεται αυτό αντιληπτό;

4. «Τι συμβαίνει όμως, όταν τα ρούχα σηματοδοτούν περισσότερα για την κοινωνία από την ταυτότητα του ατόμου αυτού καθαυτού που τα φοράει;»: ποιος ο ρόλος της ερώτησης;

5. …ο Eijkelboom καταγράφει την τυπολογία του φαινομένου, όχι απλά σε σχέση με το τι φοράμε, αλλά και στον τρόπο με τον οποίον πλασάρουμε δημόσια τον εαυτό μας, τον τρόπο που κινούμαστε και στεκόμαστε. Πώς μπορείτε να τεκμηριώσετε την παραπάνω διαπίστωση;

6.  «Πώς μπορούμε να είμαστε τόσο αφελείς ώστε να πηγαίνουμε σε ένα κατάστημα, να αγοράζουμε ρούχα που θεωρούμε ότι έχουν σχέση με την προσωπικότητά μας και να μην συνειδητοποιούμε ότι, ταυτόχρονα, 10.000 άνδρες και γυναίκες σε όλο τον κόσμο κάνουν και σκέφτονται ακριβώς το ίδιο;»: πώς θα απαντούσατε στο ερώτημα;

Κομφορμισμός

 

Κομφορμιστής: O άνθρωπος που δεν ήθελε να αλλάξει τον κόσμο

Υπάρχουν κάποιες μορφές που δεν έχουν ατομικά χαρακτηριστικά και έχουν πανομοιότυπο ντύσιμο με ριγέ κοστούμι και καπέλο. Που προχωράνε σιωπηλά, όταν πηγαίνουν στην «Κηδεία του Τσε Γκεβάρα»*, που στέκονται το ένα δίπλα στο άλλο μπροστά στις πρωινές εφημερίδες ως «Λαθραναγνώστες»*. Που παρακολουθούν καθιστοί μία διάλεξη ή πάλι που πετάνε στο γαλάζιο ουρανό ως «Άγγελοι»*. Που κοιτάνε από μακριά την Ακρόπολη και που στο τέλος μπαίνουν όλοι μαζί σε ένα «Σαρδελοκούτι»*.

Θυμίζοντας ίσως τους καθημερινούς ανθρώπους που διαβάζουν στα γρήγορα τις εφημερίδες κρεμασμένες από τα μανταλάκια σε περίπτερο στην Ομόνοια, εργάζονται με τις όμοιες στολές στα εργοστάσια, και μετά στη λήξη στοιβάζονται ο ένας πάνω στον άλλον στο Μετρό και στα λεωφορεία της γραμμής. Ο ίδιος ο ζωγράφος Γιάννης Γαΐτης είχε πει ότι τα έργα του είναι ένδειξη διαμαρτυρίας για τη μαζοποίηση του σύγχρονου ανθρώπου. Ακούγεται παράλογο, όταν η βιολογία διακηρύττει τη μοναδικότητα του κάθε ατόμου. Τόσο μοναδικός, όσο και το δακτυλικό του αποτύπωμα. Όσο η συμπεριφορά του, τα γούστα του, η ηθική του και τα πιστεύω του.

Η ίδια η φύση μας διδάσκει ότι το φυσιολογικό είναι η πολυμορφία κι αυτή δεν αφορά μόνο τα βιολογικά είδη. Είναι γνώρισμα των κοινωνιών, και των πολιτισμικών δημιουργημάτων τους. Διαφορετικές θρησκείες, άλλα ήθη κι άλλα έθιμα.

Ωστόσο οι άνθρωποι συνεχίζουν να παρουσιάζουν ορισμένα ομοιογενή χαρακτηριστικά που είναι το αντικαθρέφτισμα που ασκεί η δύναμη της μάζας στο κάθε μεμονωμένο άτομο. Με άλλα λόγια υπάρχει μία τάση ταύτισης και εξομοίωσης του κάθε ατόμου με τους άλλους. Ο νέος  κομφορμισμός είναι εδώ με τη δύναμη της μάζας να είναι τόσο ισχυρή που το άτομο «καταπίνεται» από αυτήν χάνοντας την πνευματική του ανεξαρτησία.

Ένα κοινωνικό φαινόμενο και ένας μηχανισμός, όπου το κάθε άτομο συμβιβάζεται με τις κυρίαρχες απόψεις με αποτέλεσμα η δική του ζωή να είναι η ζωή των πολλών. Η ανάγκη των ανθρώπων να ανήκουν σε μία κοινότητα τους μετατρέπει σε δεσμώτες, αφού υιοθετούν μαζοποιημένες συμπεριφορές αμαυρώνοντας την ατομική τους ελευθερία. Η κρίση και η βούληση βαθμιαία χάνονται και μαζί με αυτές χάνεται η δημιουργικότητα και η πρωτοβουλία. Ο φόβος για την αποδοχή προκαλεί συμπεριφορές μίμησης και αλλοτρίωσης.

Η βιομηχανία του θεάματος δημιουργεί ένα ομοιόμορφο μοντέλο κοινωνικής συμπεριφοράς, προωθώντας τη λεγόμενη «μαζική κουλτούρα». Το κοινό εκπαιδεύεται και αναπαράγει τα στερεότυπα που βλέπει παθητικά από τον καναπέ του καθιστικού του. Η σκέψη αδρανοποιείται και απλά το σύγχρονο άτομο «αδειάζει» το κεφάλι του από τα προβλήματα της επιβίωσης, προετοιμαζόμενος για την επόμενη εργάσιμη μέρα.

Η μαζική κουλτούρα χαλιναγωγεί όλους τους τομείς της πνευματικής παραγωγής. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ανωνυμία, απομόνωση, αλλοτρίωση, ισοπέδωση, υπερκατανάλωση.  Κι αν η κοινωνία είναι ένας ατελείωτος καμβάς, περιπλανώμενοι μοιάζουμε όλοι εμείς σαν τα ανθρωπάκια του Γαΐτη άλλοτε με επίσημο ένδυμα και άλλοτε με ριγωτό ή καρό κουστούμι, λευκό γιακά, μαύρη γραβάτα, μαύρα παπούτσια και μαύρη κορδέλα γύρω από το καπέλο με το πλατύ γείσο και παραδεχόμενοι, πως η μεγαλύτερη μοναξιά, είναι η μοναξιά των πολλών.

 

Άντζελα Ζιούτη Έθνος 20.09.2020

Ερωτήσεις:

1.      Ποιες από τις παρακάτω περιόδους ανταποκρίνονται σε όσα υποστηρίζει το κείμενο και ποιες όχι; (Σ-Λ)

·         Ο άνθρωπος δεν είναι μοναδικός και αυτός αποδεικνύεται καθημερινά μέσα από τις μαζικές δραστηριότητες.

·         Ο κομφορμισμός αφορά την τάση να εξομοιώνεται η ζωή μας με αυτή των άλλων.

·         Η πιο έκδηλη παρουσία του κομφορμισμού βρίσκεται στην τέχνη της ζωγραφικής.

·         Η πολυμορφία είναι χαρακτηριστικό μόνο της βιολογίας.

·         Συνέπεια του κομφορμισμού είναι και η αδράνεια της κριτικής προσέγγισης της ζωής μας.

 

2.      Παρατηρήστε την εικόνα, εντοπίστε τα μέσα που χρησιμοποιεί ο ζωγράφος και εξηγήστε αν λειτουργούν όπως τα περιγράφει το κείμενο.

 

 

3.      Προσπαθήστε να απαριθμήσετε με σύντομες φράσεις μέσα από το κείμενο τις συνέπειες του φαινομένου που αποκαλείται κομφορμισμός.

 

4.      Ποιες πλευρές της ζωής μας επηρεάζει η τάση του κομφορμισμού; Αναφερθείτε με παραδείγματα.

Ιστορία Β΄ λυκείου - Παρουσιάσεις ενοτήτων σε pdf

 Μπορείτε να κατεβάσετε το αρχείο από εδώ: Ιστορία Β΄ λυκείου_παρουσιάσεις.pdf

Πολυτεχνείο 1973. Μύθοι και Αλήθειες

Στον σύνδεσμο που ακολουθεί βρίσκεται το pptx που αφορά δύο βασικούς αναθεωρητικούς μύθους για τη Χούντα και το Πολυτεχνείο. Πρόκειται για εμπλουτισμένη και διαφοροποιημένη ιδέα και πρόταση του συναδέρφου Κώστα Θεριανού. Πολυτεχνείο 1973. Μύθοι και Αλήθειες

Σεξισμός στη χρήση της γλώσσας

 

(για διδασκαλία στην τάξη)

Κείμενο 1

Πώς η γλώσσα αντικατοπτρίζει, κατασκευάζει και συντηρεί την ανδρική κυριαρχία;

Υπάρχει η άποψη ότι η γλώσσα είναι ένα απλό εργαλείο της σκέψης και ότι από μόνη της δεν ευθύνεται για την ανδρική κυριαρχία και το σεξισμό αλλά απλώς τα αντικατοπτρίζει. Ας σημειώσουμε ότι εδώ υπάρχει μία τεράστια προβληματική για τη σχέση γλώσσας και σκέψης η οποία δεν είναι μάλλον του παρόντος. Συνοπτικά ωστόσο μπορούμε να πούμε ότι η γλώσσα μπορεί να μην ευθύνεται για τις διάφορες ανισότητες, αποκλεισμούς και ρατσισμούς, αλλά αντικατοπτρίζοντας τις έμφυλες διακρίσεις και τον σεξισμό που υπάρχει στην κοινωνία συντελεί στη διαιώνισή τους.

Υπάρχουν πάμπολλα παραδείγματα σεξιστικής χρήσης, όπως η χρήση του αρσενικού ως γενικευτικού, που υποτίθεται ότι συμπεριλαμβάνει και το θηλυκό (π.χ. «οι βουλευτές» αντί «οι βουλευτές και οι βουλεύτριες» σε ένα επίσημο κείμενο, κ.ο.κ.) αλλά στην πραγματικότητα συντελεί στον αποκλεισμό της γυναίκας από τη γλωσσική αναπαράσταση και κατασκευάζει μια ανδροκεντρική εικόνα του κόσμου. Άλλα ενδιαφέροντα παραδείγματα είναι τα επαγγελματικά ουσιαστικά σε –ος, τα λεγόμενα επίκοινα, όπως «ο/η γιατρός», «ο/η πρόεδρος», των οποίων οι θηλυκές καταλήξεις («γιατρίνα», «προεδρίνα» κ.λπ.) δεν είναι αποδεκτές από πολλ@ς (πολύ χαρακτηριστικά, το «πολίτης» δεν έχει ακόμα επίσημα καθιερωμένο θηλυκό γένος), και φυσικά η σύνδεση του θηλυκού γραμματικού γένους με αρνητικές (κυρίως σεξουαλικές) συνυποδηλώσεις.

Εδώ έχουμε πάρα πολλά παραδείγματα και από άλλες γλώσσες• έτσι, στα Αγγλικά το master έχει ουδέτερη ή και θετική έννοια ενώ το mistress, που αρχικά ήταν το θηλυκό του master, κατέληξε να σημαίνει «ερωμένη». […] Το πιο τρανταχτό παράδειγμα βέβαια είναι η λέξη «άνθρωπος», που τυπικά είναι γένους αρσενικού (πρβλ. man, homme, Mensch κ.λπ.). Το επιχείρημα ότι, αν και αρσενικό γραμματικά, σημασιολογικά συμπεριλαμβάνει και το θηλυκό καταρρέει από τη μη αποδεκτότητα προτάσεων όπως «ο άνθρωπος θηλάζει τα μωρά του» ή «πολλοί άνθρωποι πάσχουν από καρκίνο της μήτρας».

[…]

Δεν θεωρείτε ότι υποβιβαζει το κύρος και τη δύναμη της γυναίκας η χρήση καταλήξεων όπως προεδρίνα, γιατρίνα κλπ;

Αυτό που έχει πολύ ενδιαφέρον είναι ότι δεν υπάρχει αντίσταση στα επαγγελματικά θηλυκά όταν έχουν συγκεκριμένο ταξικό πρόσημο (π.χ. «ράφτρα») ενώ για τα επαγγέλματα κύρους το θηλυκό δεν είναι αποδεκτό. Υπάρχει το ψευδοεπιχείρημα ότι ειδικά για τα αρσενικά ουσιαστικά σε -ος το αρσενικό δηλώνει και το θηλυκό, αλλά αυτό προφανώς δεν ισχύει, δεν είναι δηλαδή θέμα γραμματικής, γιατί πολλά αρσενικά σε -ος στη δημώδη γλώσσα έχουν σχηματίσει θηλυκό σε –ίνα, -ισσα• αυτ@ που υποστηρίζουν ότι ουσιαστικά όπως το «προεδρίνα» αντίκεινται στο γλωσσικό αίσθημα αφενός αγνοούν την ιστορία της γλώσσας και αφετέρου το γεγονός ότι, όπως έχει πει και ο Silverstein, η φύση τoυ γλωσσικού δεδομένου είναι διαλεκτική, δηλαδή διαμορφώνεται κάθε φορά τόσο με βάση τις γραμματικές δομές όσο και με βάση τις στάσεις και τις ιδεολογίες μας. Ιδεολογική λοιπόν είναι η τοποθέτηση ότι το «πρόεδρος» δεν έχει θηλυκό τύπο «προεδρίνα»-- αλλά φυσικά ιδεολογική είναι και η επιλογή του «πρυτάνισσα» ως θηλυκού του «πρύτανης», γιατί επιδιώκει να είναι ορατό το γυναικείο φύλο στη γλώσσα.

Απόσπασμα από συνέντευξη της Σ. Τσιπλάκου, καθηγητριας Γλωσσολογίας στο ΑΠΚΥ. Γλώσσα και σεξισμός: Μπορούμε να είμαστε και βουλεύτριες εκτός από χορεύτριες; Αθηνόραμα 7/4/2021

Κείμενο 2

Μήπως όμως φτάσαμε στο άλλο άκρο; […]

– Το Μυστήριο του Γάμου. Πρέπει να εκσυγχρονιστεί αμέσως γιατί είναι σεξιστικό. Στην αποστολική περικοπή ο Απόστολος Παύλος προτρέπει: «Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα». Η έννοια φυσικά είναι να σέβεται τον άνδρα, αλλά έτσι καταστρατηγείται η ισότητα των δύο φύλων, γι’ αυτό συμβαίνουν τα αλληλοπατήματα στο σημείο αυτό.

– Ομήρου Ιλιάδα και Οδύσσεια. Άμεση απόσυρση. Η χαζογκόμενα απάτησε τον Μενέλαο και έτσι ξεκίνησε ο Τρωικός Πόλεμος. Στην Οδύσσεια, ο κακομοίρης ο Οδυσσέας όλο με γυναίκες παλεύει: Κίρκη και Σειρήνες. Αλλά και η Πηνελόπη είναι το τρόπαιο των μνηστήρων. Τι υποβάθμιση!

– Αγκάθα Κρίστι. Παρόλο που είναι γυναίκα, όλα τα βιβλία της με ήρωα τον Ηρακλή Πουαρώ πρέπει να αποσυρθούν και να καούν στην πυρά γιατί είναι σεξιστικά. Σε κάποιο βιβλίο, ερωτηθείς ο Πουαρώ γιατί δεν παντρεύτηκε ποτέ, απάντησε με το καθαρά σεξιστικό σχόλιο: «Στη ζωή μου γνώρισα μόνο 6 άνδρες που δολοφόνησαν τις γυναίκες τους, ενώ από την άλλη, συνάντησα 36 γυναίκες που δολοφόνησαν τους συζύγους τους». Ιδού λοιπόν ο σεξισμός: Οι γυναίκες εκτός από χαζογκόμενες είναι και δολοφόνοι.

[…]

Τα άρθρα της Ελληνικής Γλώσσας. Εντελώς σεξιστικά: Ο, Η, Το, Ενας, Μία, Ενα. Δεν θυμάμαι σε ποια χώρα, αλλά πρόσφατα διάβασα ότι σε όλα τα επίσημα έγγραφα του κράτους θα καταργήσουν τα Αρσενικά και Θηλυκά άρθρα και θα έχουν μόνο το Ουδέτερο. […] Στην αγγλική γλώσσα έχουν καταργηθεί τα γένη στα επαγγέλματα. Για παράδειγμα, ο salesman και η saleswoman έγιναν salesperson. Εδώ χρειάζεται ο Μπαμπινιώτης να μας πει πώς θα αντικαταστήσουμε τον «πωλητή» και την «πωλήτρια» με κάποιο ουδέτερο.

Ελάτε, να σοβαρευτούμε. Όλα τα ζητήματα της ζωής όταν τα τραβήξεις στα όριά τους, καταλήγεις σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Κανένας σοβαρά σκεπτόμενος άνθρωπος δεν αμφισβητεί τα ίσα δικαιώματα των δύο φύλων. Απλά στο όνομα της ισότητας δεν πρέπει να ξεχνούμε τη διαφορετικότητα που υπάρχει. Και μόνο για τη μητρότητα της γυναίκας θα πρέπει να της αποδίδουμε τον απαιτούμενο σεβασμό. Είναι μια απασχόληση 24×7 χωρίς άδεια, χωρίς υπερωρίες με συνεχή εγρήγορση για τη φροντίδα του παιδιού. Πού είναι η ισότητα; Όσο και να ανυψωθεί ο άνδρας δεν μπορεί ποτέ να φτάσει αυτό το συγκλονιστικό θαύμα να δημιουργείς ζωή!

Σωστά γράφει η Παλαιά Διαθήκη: «Σοφαί γυναίκες ωκοδόμησαν οίκους». Σεξισμός ή μήπως όχι; Γι’ αυτό εμείς, οι άνδρες παλαιάς κοπής, δεν θέλουμε να είμαστε ίσοι. Θέλουμε να τις λατρεύουμε και να τις προσέχουμε!

Ανδρέας Δρυμιώτης, Σεξισμός ή μήπως όχι;

https://www.kathimerini.gr/opinion/1081626/sexismos-i-mipos-ochi/ (7/6/2020) * Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.

 

Κείμενο 3

Εφ. Αυγή Β. Χερουβείμ 9/12/2015

Θέμα Α

Να παρουσιάσετε σύντομα (70 λέξεις περίπου) τη θέση και την επιχειρηματολογία του κειμένου 2.

(15 μονάδες)

Θέμα Β

Β1. Να επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε το περιεχόμενο των παρακάτω περιόδων, σημειώνοντας στο τετράδιό σας  Σ(ωστό) ή Λ(άθος) δίπλα σε κάθε γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο. Δεν χρειάζεται να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

 

α. Σύμφωνα με το κείμενο 1 η γλώσσα αναπαράγει τις κοινωνικές διακρίσεις.

β. Στο κείμενο 1. υποστηρίζεται ότι η σεξιστική χρήση της γλώσσας αφορά κυρίως τα ελληνικά.

γ. Στο κείμενο 1 υποστηρίζεται ότι η χρήση τόσο των αρσενικών όσο και των θηλυκών στα επίκοινα ουσιαστικά (π.χ πρόεδρος/προεδρίνα) εκφράζουν ιδεολογική στάση.

δ. Το κείμενο 3 συμφωνεί με το κείμενο 1.

ε. Η Σ. Τσιπλάκου στο κείμενο1 χρησιμοποιεί στις καταλήξεις το σύμβολο @ γιατί κρατά ουδέτερη στάση απέναντι στο πρόβλημα καταγραφής του γένους.

(10 μονάδες)

Β2.

α. Στο κείμενο 2 είναι έντονη η πρόθεση του αρθρογράφου να ειρωνευτεί. Να εντοπίσετε τρεις γλωσσικές επιλογές (3 μονάδες) που το επιβεβαιώνουν εξηγώντας τη λειτουργία τους (6 μονάδες)

β. «Ελάτε να σοβαρευτούμε… να τις προσέχουμε!» Να εντοπίσετε στο απόσπασμα του κειμένου 2 τρεις γλωσσικές επιλογές που δείχνουν την παραδοσιακή του οπτική. (6 μονάδες)

(15 μονάδες)

Β3

Ποια είναι η θέση που εκφράζει το κείμενο 3 σε σχέση με την χρήση μη σεξιστικής γλώσσας και με ποια μέσα γίνεται φανερή;

(15 μονάδες)